Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh việc hạn chế sử dụng xe máy xăng để bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn giao thông, nhu cầu về xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho môtô, xe máy điện đang trở nên cấp thiết. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị yêu cầu các địa phương thực hiện cấm xe máy xăng trong vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, sau đó mở rộng ra vành đai 2 vào năm 2028 và vành đai 3 vào năm 2030.
Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn đòi hỏi sự phát triển của hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật để đảm bảo an toàn và chất lượng của các phương tiện điện. Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia – Bộ Khoa học và Công nghệ đã tích cực triển khai việc xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật cho môtô, xe máy điện.
Hiện tại, Việt Nam đã ban hành 21 tiêu chuẩn và 12 quy chuẩn áp dụng cho môtô, xe máy điện, cùng 12 tiêu chuẩn về trạm, trụ sạc và thiết bị liên quan. Dự kiến sẽ có thêm 20 tiêu chuẩn khác được ban hành trong năm 2025. Các tiêu chuẩn này được chia thành ba nhóm chính: tiêu chuẩn an toàn, tiêu chuẩn thử nghiệm pin, ắc quy và tiêu chuẩn về thiết bị điện trên xe.
Nhóm tiêu chuẩn an toàn bao gồm 9 tiêu chuẩn như an toàn khi đâm xe vào cột, các đặc tính kỹ thuật an toàn về vận hành xe, điện, hệ thống tích điện nạp lại được, yêu cầu về đầu nối, bộ nối dẫn điện với nguồn cung cấp bên ngoài, mức tiêu hao năng lượng và đặc tính khi xe chạy trên đường. Những tiêu chuẩn này giúp đảm bảo rằng các phương tiện điện đáp ứng các yêu cầu về an toàn khi vận hành.
Đối với pin và ắc quy, các tiêu chuẩn thử nghiệm phải đáp ứng các yêu cầu khác nhau cho hệ thống có công suất lớn và thiết bị năng lượng cao. Các hệ thống ắc quy phải đạt yêu cầu thử nghiệm riêng và có tiêu chuẩn về đặc tính và yêu cầu an toàn của hệ thống pin.
Thiết bị điện trên xe cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn về chuyển mạch điện/điện tử, hệ thống dẫn động điện, hiệu suất năng lượng của hệ thống phanh và hiệu suất năng lượng khi sử dụng băng thử kiểu động cơ.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ban hành các tiêu chuẩn về trạm sạc, bao gồm tiêu chuẩn về cáp sạc, thiết bị điều khiển và bảo vệ cáp đầu vào dùng cho xe điện, cụm đóng cắt và điều khiển hạ áp, hệ thống lắp đặt điện hạ áp và hệ thống trạm sạc có dây. Dự kiến sẽ có thêm các tiêu chuẩn mới liên quan đến phích cắm, ổ cắm, đầu nối và ổ nối vào xe điện, hệ thống truyền năng lượng không dây và một số tiêu chuẩn cho hệ thống sạc điện có dây.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng tiêu chuẩn không chỉ là khuôn khổ kỹ thuật mà còn là công cụ định hướng phát triển công nghệ, sản phẩm, thị trường. Ông ví tiêu chuẩn như công cụ dẫn đường, giúp định hướng phát triển.
Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định, môtô điện là xe cơ giới hai bánh có công suất động cơ điện lớn hơn 4 kW, tốc độ thiết kế lớn hơn 50 km/h. Xe máy điện có công suất động cơ điện không lớn hơn 4 kW và tốc độ thiết kế không quá 50 km/h. Quy chuẩn và tiêu chuẩn là những quy định về chất lượng, kỹ thuật. Tiêu chuẩn là những khuyến nghị tự nguyện áp dụng, trong khi quy chuẩn bắt buộc phải áp dụng theo quy định pháp luật.
Tóm lại, việc xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho môtô, xe máy điện là rất quan trọng để đảm bảo an toàn và chất lượng của các phương tiện điện. Với sự phát triển của hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Việt Nam có thể đẩy mạnh việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn giao thông.
