Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng to lớn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam hiện vẫn còn phân mảnh và thiếu sự thống nhất, chưa đáp ứng được tốc độ phát triển nhanh chóng và mức độ phức tạp ngày càng tăng của các nguồn năng lượng mới. Điều này đang trở thành rào cản kìm hãm dòng vốn đầu tư và gây ra những rủi ro chính sách đối với cả nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Theo các đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Ngân hàng Thế giới đã xác định rằng Việt Nam sở hữu tiềm năng điện gió lớn nhất khu vực Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước tính đạt 513.360 MW.
Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra rằng chính sách năng lượng tái tạo hiện nay đang phân tán và được quy định trong nhiều văn bản luật khác nhau, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp giữa các ngành. Ngoài ra, các cơ chế như đấu thầu, xác định giá điện và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và ổn định, làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Thêm vào đó, hệ thống truyền tải hiện tại chưa đủ sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn năng lượng tái tạo.
Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy, việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo là một bước ngoặt quan trọng. Các nước như Đức, Trung Quốc và Hàn Quốc đã sớm ban hành luật này, không chỉ tạo ra công cụ điều tiết thị trường mà còn thể hiện cam kết dài hạn của chính phủ với người dân và doanh nghiệp.
Để phát triển năng lượng tái tạo hiệu quả, các chuyên gia đề xuất rằng Việt Nam cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này bao gồm đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và đảm bảo chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác định giá dựa trên thị trường có điều tiết, cũng như cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.
TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng bày tỏ quan điểm rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết để giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giải quyết các vấn đề về chính sách mà còn thể hiện quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, thu hút dòng vốn quốc tế, xây dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế của Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.
