Nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam, bao gồm thanh long, ớt và đậu bắp, hiện đang đối mặt với khó khăn khi không thể được xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) do vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Từ ngày 1-7-2025, theo Thông tư 12/2025/TT-BNNMT, trách nhiệm cấp phép này đã được chuyển từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương. Tuy nhiên, các Sở An toàn thực phẩm, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết họ chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận này do sự không rõ ràng trong quy định pháp luật.

Tình trạng này đã dẫn đến việc hàng trăm tấn hàng hóa của Việt Nam bị mắc kẹt tại các kho lạnh. Từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp đã bị mắc kẹt và không thể được xuất khẩu sang EU do thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam đã báo cáo rằng có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu.

Trước đây, trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu thuộc về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, với quy định mới, trách nhiệm này đã được chuyển về cho địa phương quản lý. Trong khi đó, cơ quan chức năng tại địa phương chưa sẵn sàng để thực hiện nhiệm vụ mới này.

Ngày 29-7 vừa qua, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã tổ chức một hội nghị với các địa phương để thảo luận về vấn đề cấp phép. Tuy nhiên, việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc ‘trong suốt về mặt kỹ thuật’ trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Hiện tại, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam đang chờ đợi sự giải quyết từ các cơ quan chức năng để có thể tiếp tục xuất khẩu hàng hóa sang EU. Việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm là một yêu cầu bắt buộc để đảm bảo chất lượng và an toàn của hàng hóa xuất khẩu.

Các cơ quan chức năng cần khẩn trương giải quyết vấn đề này để tránh gây thiệt hại cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến uy tín của ngành xuất khẩu Việt Nam. Đồng thời, cần có những giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm và xuất khẩu hàng hóa.

Tình trạng ùn ứ hàng loạt lô hàng nông sản xuất khẩu sang châu Âu do vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đang trở nên cấp thiết. Nếu không có giải pháp kịp thời, sự cố này có thể đe dọa đến chuỗi cung ứng và uy tín của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Desde đầu tháng 7, hoạt động xuất khẩu rau quả sang Liên minh châu Âu (EU) đã gặp trở ngại khi nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm theo chuẩn EU. Các doanh nghiệp phản ánh rằng dù hồ sơ đã hoàn chỉnh, họ vẫn không rõ nên nộp cho cơ quan nào để được cấp giấy chứng nhận và phải chờ đợi trong bao lâu.

Phía châu Âu kiểm soát rất chặt về tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, và chỉ một lỗi nhỏ trong thủ tục cũng có thể khiến toàn bộ lô hàng bị từ chối, ảnh hưởng nặng nề đến danh tiếng và niềm tin của đối tác nhập khẩu. Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long Bình Thuận, cho biết rằng hàng trăm tấn thanh long của nông dân và doanh nghiệp đang tồn đọng trong kho, đứng trước nguy cơ hư hại, mất trắng nếu không được tháo gỡ kịp thời.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do từ ngày 1/7, EU bắt buộc giấy chứng nhận phải do cơ quan nhà nước của Việt Nam cấp, thay vì doanh nghiệp tự thực hiện hoặc thông qua bên thứ ba như trước. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã có văn bản hướng dẫn và đề nghị cơ quan chức năng địa phương chịu trách nhiệm kiểm tra và cấp chứng thư theo trình tự quy định.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chuyển giao, phân cấp phân quyền diễn ra trong thời gian quá ngắn, nhiều địa phương chưa kịp nắm bắt và triển khai kịp thời, dẫn đến ách tắc kéo dài. Nếu không sớm khơi thông dòng chảy giấy tờ, nông sản Việt sẽ lỡ hẹn với một trong những thị trường tiềm năng nhất thế giới.

Trước tình hình này, các cơ quan chức năng cần nhanh chóng có giải pháp tháo gỡ vướng mắc, hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân đẩy nhanh quá trình cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, nhằm tránh thiệt hại lớn hơn và bảo vệ uy tín cho nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đồng thời, việc này cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan ở trung ương và địa phương để đảm bảo quy trình cấp chứng nhận được thực hiện đồng bộ và hiệu quả.

Ngày 25/7, Hội nghị Bứt phá xuất khẩu 2025 đã diễn ra với sự tham gia của các doanh nghiệp và chuyên gia trong lĩnh vực xuất khẩu. Tại đây, ông Nguyễn Trung Dũng, Tổng Giám đốc Công ty DH Food, đã chia sẻ về những khó khăn và cơ hội trong việc xuất khẩu nông sản Việt Nam.

Ông Dũng cho biết xuất khẩu là một bài toán cực khó, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực nông sản Việt. Kể từ khi thành lập vào năm 2016, DH Food đã phải đối mặt với nhiều khó khăn khi đưa nông sản Việt ra thị trường nước ngoài. Ban đầu, công ty đã lựa chọn tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế để quảng bá sản phẩm, tuy nhiên chi phí cao và hiệu quả không như mong đợi.

Tuy nhiên, kể từ khi sử dụng nền tảng bán hàng của Amazon, DH Food đã có thể cung cấp dữ liệu chi tiết về sản phẩm, doanh số, xu hướng tiêu dùng toàn cầu… và tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí. Ông Dũng cũng cho biết rằng ban đầu, nhiều người tiêu dùng quốc tế trên Amazon chưa biết đến gia vị Việt Nam như muối tôm Tây Ninh, muối chanh Nha Trang, nhưng với sự phổ biến của ẩm thực Việt như phở, bún bò Huế, bún chả, bánh mì, người tiêu dùng đã bắt đầu tìm hiểu và mua sản phẩm.

Ông Dũng đề xuất doanh nghiệp nên kể câu chuyện ẩm thực Việt ngay trên Amazon để gia tăng nhận diện và kéo theo nhu cầu các sản phẩm gia vị đi kèm. “Đây là cơ hội lớn để đưa gia vị và nông sản Việt Nam tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu. Chúng tôi không chỉ bán muối tôm hay mắm tỏi, mà là bán một phần của ẩm thực Việt Nam”, ông Dũng nói.

Cũng tại sự kiện, bà Sao Lonsdale, CEO Lixibox, khẳng định rằng để đưa sản phẩm Việt Nam ra thế giới, không có lựa chọn nào khác ngoài việc thực sự làm thương hiệu. Theo bà, người bán Việt Nam sẽ gặp bất lợi nếu chỉ trông chờ vào kỹ năng bán hàng, tìm nguồn hàng hay khai thác thị trường ngách, bởi các đối thủ – đặc biệt từ Trung Quốc – có ưu thế vượt trội về giá thành và quy mô sản xuất.

Tiến sĩ Đinh Hùng Cường, Viện Hóa học nước biển Fukuoka (Nhật Bản), cũng chia sẻ về bí quyết để nâng giá trị cho nông sản Việt qua câu chuyện quả xoài Miyazaki được người Nhật bán với giá tới 2,5 triệu đồng. Ông cho biết rằng vấn đề không nằm ở thương hiệu mà nằm ở “câu chuyện”. Người Nhật Bản thường không quảng cáo rầm rộ trên ti vi, nhưng họ quảng cáo ngầm và họ rất chăm chút cho sản phẩm của mình.

Các chuyên gia khẳng định rằng Việt Nam thừa sức sản xuất nông sản chất lượng, thậm chí tốt hơn Thái Lan hay Hàn Quốc. Ngành ẩm thực và nông sản Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng với thế giới. Song, để làm được điều đó, doanh nghiệp phải xác định rõ điều cốt lõi: không phải sản phẩm tốt là đủ, mà phải là sản phẩm phù hợp, đúng khẩu vị, đúng thời điểm, đúng câu chuyện người tiêu dùng muốn nghe.