Dân số Việt Nam đang phải đối mặt với một thách thức nghiêm trọng khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) trong năm 2024 giảm xuống chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được cho là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.

Xu hướng này đang khiến Việt Nam tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Một trong những nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh là giá nhà đất tăng phi mã. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã trở nên vượt xa tầm với của người trẻ.

Không ít người trẻ hiện nay đã từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, và tận hưởng trải nghiệm cá nhân. Theo một khảo sát, có tới 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này cho thấy áp lực về tài chính, đặc biệt là về nhà ở, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định lập gia đình và sinh con của người trẻ.

Việt Nam đang đứng trước các hệ lụy như suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số.

Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ có thể an cư, lạc nghiệp, và sinh con. Việc này không chỉ giúp cải thiện tình trạng giảm sinh hiện nay mà còn góp phần xây dựng một tương lai bền vững cho đất nước.

Chính phủ và các cơ quan chức năng cần có những chính sách hỗ trợ nhà ở hiệu quả, chẳng hạn như chương trình hỗ trợ nhà ở cho người trẻ, giải pháp về nhà ở xã hội, và các chính sách tài chính hỗ trợ người thu nhập thấp mua nhà. Đồng thời, cần có những biện pháp nhằm kiểm soát giá nhà đất, tạo điều kiện thuận lợi để người trẻ có thể tiếp cận với nhà ở một cách dễ dàng hơn.