Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng vừa đề xuất việc xóa bỏ quy định ‘trần lương’ trong các đơn vị công lập, đặc biệt là trường đại học và viện nghiên cứu. Mục đích là thu hút và giữ chân trí thức Việt Nam ở nước ngoài quay về đóng góp cho đất nước. Đề xuất này được bà nêu lên tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI diễn ra vào sáng ngày 19/7 tại Hà Nội.

Theo bà Hằng, để đạt được sự đột phá trong lĩnh vực khoa học, giáo dục và chuyển đổi số, Việt Nam cần có cơ chế tuyển dụng và đãi ngộ mới, linh hoạt và cạnh tranh. Cơ chế này sẽ không gò bó theo ngạch, bậc, hệ số như trước đây. Các đơn vị công lập, đặc biệt là trường đại học và viện nghiên cứu, cần tạo ra môi trường làm việc lành mạnh và cạnh tranh công bằng dựa trên năng lực và đóng góp của mỗi cá nhân.

Bà Hằng cũng kiến nghị rằng cần khuyến khích và không phân biệt đối xử giữa khu vực công và tư. Cả hai khu vực đều đóng góp quan trọng cho sự phát triển chung của đất nước. Nhiều trí thức Việt Nam tại nước ngoài muốn đóng góp cho đất nước nhưng gặp khó khăn do thiếu cơ sở vật chất và phòng thí nghiệm hiện đại.

Hoàn thiện khung pháp lý cũng là một vấn đề quan trọng được bà Hằng đề cập. Cụ thể, bà kiến nghị hoàn thiện các quy định liên quan đến quốc tịch. Luật Quốc tịch Việt Nam sửa đổi đã mang lại những thay đổi tích cực, cho phép người Việt Nam ở nước ngoài giữ hoặc phục hồi quốc tịch Việt Nam mà không vi phạm pháp luật của nước sở tại.

Quy trình đăng ký quốc tịch hiện nay đã được đơn giản hóa. Người Việt Nam ở nước ngoài chỉ cần nộp hồ sơ tại đại sứ quán, sau đó chuyển trực tiếp đến Bộ Tư pháp với thời hạn xử lý rõ ràng. Đặc biệt, các thế hệ thứ hai, thứ ba sinh ra ở nước ngoài cũng được quyền lựa chọn quốc tịch Việt Nam. Với quốc tịch Việt Nam, trí thức Việt kiều sẽ được hưởng đầy đủ quyền lợi như công dân trong nước, bao gồm quyền sở hữu nhà đất và kinh doanh bất động sản. Điều này sẽ xóa bỏ những rào cản trước đây như phải nhờ người khác đứng tên.

Về vấn đề lương, ông Nguyễn Khắc Lịch, cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin, khẳng định trong Luật Công nghiệp công nghệ số sẽ có chính sách thu hút nhân tài. Mức lương trong chính sách này sẽ cạnh tranh sòng phẳng với các nước trên thế giới. Mục đích là thu hút nhân tài công nghệ số làm việc ở Việt Nam.

Có thể thấy, việc thu hút và giữ chân trí thức Việt Nam ở nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của đất nước. Với những đề xuất và chính sách mới, hy vọng rằng Việt Nam sẽ có thể thu hút được nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài quay về đóng góp cho đất nước.

Thị trường lao động Đông Nam Á đang trải qua một quá trình chuyển đổi đáng kể trong năm nay. Dữ liệu mới nhất về tiền lương từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025 cho thấy những dấu hiệu tích cực, không chỉ về việc tăng lương mà còn về sự gia tăng dòng vốn đầu tư và sức cạnh tranh. Một nghiên cứu gần đây của Aon chỉ ra rằng quỹ lương tại các quốc gia Đông Nam Á dự kiến tiếp tục tăng trong năm 2025, với tốc độ tăng trung bình khác nhau giữa các quốc gia.

Theo nghiên cứu của Aon, Việt Nam dự kiến sẽ dẫn đầu khu vực với mức tăng trung bình 6,7% trong năm 2025. Tiếp theo là Indonesia với mức tăng 6,3% và Philippines với 5,8%. Trong khi đó, Singapore chỉ dự kiến tăng nhẹ 4,4% do lương cơ bản ở quốc đảo này vốn dĩ đã cao và thị trường lao động ngày càng trở nên cạnh tranh hơn.

Những con số này không chỉ phản ánh thực tế rằng chi phí lao động đang tăng mà còn đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp cần cạnh tranh gay gắt hơn nếu muốn thu hút nhân tài. Quỹ lương tăng mạnh nhất trong các ngành công nghệ và sản xuất, với mức tăng trung bình từ 5,7% đến 5,8%. Điều này là kết quả của làn sóng đầu tư vào các công nghệ sản xuất tiên tiến, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ tài chính (fintech) và công nghệ xanh.

Người lao động hiện nay không chỉ nhảy việc vì có nhiều cơ hội đang chờ đón họ mà còn vì họ có những biến chuyển trong kỳ vọng về việc làm. Họ không còn chấp nhận mức lương tăng nhỏ giọt hoặc các điều kiện làm việc cứng nhắc, ngặt nghèo. Thay vào đó, họ hướng đến công việc có ý nghĩa, lộ trình phát triển rõ ràng nhưng vẫn đảm bảo sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Các yếu tố khiến lương tăng bao gồm nhu cầu tăng, không đủ người và làm việc xuyên biên giới. Một trong những nguyên nhân chính khiến lương tăng là do thiếu hụt lao động có kỹ năng. Các lĩnh vực như AI, an ninh mạng, tối ưu chuỗi cung ứng và phát triển sản phẩm số đang có nhu cầu cao và chi phí tuyển dụng đắt đỏ.

Tình trạng thiếu hụt này đang buộc doanh nghiệp phải xem xét lại chiến lược về lương thưởng, đãi ngộ. Họ cần tuyển dụng linh hoạt, xây dựng các chương trình tái đào tạo nội bộ, hỗ trợ phát triển nghề nghiệp và mở các học viện số để tự phát triển nhân tài.

Việt Nam không chỉ dẫn đầu về mức tăng lương mà còn là nguồn lực thúc đẩy phía sau. Các ông lớn công nghệ như Nvidia, Samsung, Intel đang mở rộng hoạt động tại Việt Nam, khiến nhu cầu về kỹ sư, nhà khoa học dữ liệu, quản lý dự án tăng vọt. Dự báo mức tăng lương trong ngành công nghệ tại Việt Nam có thể chạm ngưỡng 7,5% trong năm 2025.

Thị trường lao động Đông Nam Á đang trở nên năng động hơn, cạnh tranh hơn và đòi hỏi cao hơn bao giờ hết. Vì vậy, chỉ tăng lương là chưa đủ. Thay vào đó, doanh nghiệp cần hành động nhanh và cởi mở hơn, thiết kế chính sách đãi ngộ thông minh hơn, đầu tư vào đào tạo liên tục và xây dựng văn hóa làm việc ý nghĩa nếu muốn thu hút và giữ chân nhân tài hàng đầu.