Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 sẽ đánh dấu một sự chuyển đổi quan trọng trong mô hình quản lý chất lượng tại Việt Nam. Thay vì tập trung vào quản lý hành chính như trước đây, luật mới sẽ chuyển đổi sang quản trị rủi ro, tạo ra nền tảng pháp lý cho một môi trường thương mại minh bạch và an toàn.

Theo luật sửa đổi, thay vì phân chia sản phẩm thành nhóm 1, nhóm 2 như trước đây, sẽ có sự xác định rõ ràng 3 mức rủi ro: Thấp, trung bình và cao. Mỗi nhóm sẽ có các cơ chế giám sát phù hợp để đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng. Đối với hàng hóa có mức rủi ro thấp, doanh nghiệp sẽ được tự chủ công bố tiêu chuẩn áp dụng, giảm bớt gánh nặng hành chính.

Với nhóm hàng hóa có mức rủi ro trung bình, họ sẽ phải tự đánh giá hoặc chứng nhận thông qua tổ chức được công nhận đánh giá hợp quy. Điều này nhằm đảm bảo rằng các sản phẩm này đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết về chất lượng và an toàn.

Đối với nhóm hàng hóa có mức rủi ro cao, quy định sẽ yêu cầu họ phải được đánh giá bởi tổ chức được chỉ định. Điều này giúp đảm bảo chất lượng và an toàn tuyệt đối cho người tiêu dùng, đặc biệt là với các sản phẩm có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự an toàn công cộng.

Ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng quốc gia, đánh giá cao việc chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng theo rủi ro. Ông cho rằng ưu tiên giám sát và hậu kiểm thay cho tiền kiểm sẽ tăng hiệu quả và giảm can thiệp hành chính không cần thiết. Cách tiếp cận này đã được nhiều nước ASEAN và quốc tế áp dụng thành công.

Đặc biệt, với các sản phẩm có rủi ro cao, việc quản lý chặt chẽ và yêu cầu truy xuất nguồn gốc sẽ giúp đảm bảo an toàn và tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Luật sửa đổi cũng đặt trọng tâm vào việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) để hiện đại hóa công tác quản lý, truy xuất, hậu kiểm và nâng cao hiệu quả thực thi.

Luật cũng xác lập khung pháp lý về hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI), một hệ sinh thái bao gồm tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp, kiểm tra và xây dựng chính sách. Nhà nước sẽ đầu tư xây dựng hạ tầng chất lượng quốc gia trên nền tảng công nghệ số và AI, bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan kiểm tra chất lượng, hải quan, truy xuất nguồn gốc, phản ánh người tiêu dùng và cảnh báo quốc tế.

Việt Nam cũng sẽ thiết lập Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng, kết nối giữa các bộ, ngành, địa phương, hải quan, các hiệp hội doanh nghiệp và cả người tiêu dùng. Điều này sẽ tạo điều kiện cho việc quản lý và giám sát chất lượng trên toàn quốc.

Để triển khai hiệu quả, việc xây dựng hệ thống giám sát chất lượng cấp quốc gia cũng được yêu cầu triển khai sớm. Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh rằng Luật sửa đổi đánh dấu sự đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng.

Việc triển khai đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp sẽ là chìa khóa để chuyển đổi mô hình quản lý chất lượng từ hành chính sang rủi ro, không chỉ là cải cách trên giấy. Qua đó, Việt Nam kỳ vọng xây dựng một môi trường thương mại minh bạch, an toàn và nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa cho người tiêu dùng.

Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa vào ngày 18/6/2025, dự kiến có hiệu lực từ 01/01/2026. Luật này bổ sung các quy định mới nhằm đảm bảo chất lượng hàng hóa được kinh doanh trên các nền tảng số phục vụ giao dịch điện tử.

Một trong những điểm nổi bật của Luật sửa đổi là yêu cầu hàng hóa mua bán trên các nền tảng số phải tuân thủ các quy định về chất lượng và cung cấp thông tin đầy đủ về sản phẩm. Tổ chức, cá nhân bán hàng trên nền tảng số sẽ có trách nhiệm cung cấp thông tin về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, bao gồm tên hàng hóa, xuất xứ, tên tổ chức, cá nhân sản xuất hoặc nhập khẩu chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa, dấu hợp chuẩn, dấu hợp quy, hướng dẫn sử dụng, cảnh báo an toàn và các thông tin khác theo quy định của pháp luật.

Không chỉ tổ chức, cá nhân bán hàng trên nền tảng số, mà chủ quản nền tảng số trung gian phục vụ giao dịch điện tử cũng có trách nhiệm quan trọng. Họ phải yêu cầu tổ chức, cá nhân có hàng hóa bán trên nền tảng số cung cấp thông tin và có biện pháp kiểm tra, xử lý đối với hàng hóa vi phạm pháp luật về chất lượng. Đồng thời, họ phải thiết lập và vận hành hệ thống tiếp nhận, xử lý phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến chất lượng sản phẩm, hàng hóa và phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong việc kiểm tra, xác minh và xử lý vi phạm.

Bắt đầu từ ngày 01/01/2026, tất cả thông tin sản phẩm để ra thị trường đều phải cập nhật công khai thông tin hàng hóa kinh doanh trên nền tảng số, thương mại điện tử và công bố đầy đủ, minh bạch các thông tin về chất lượng sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ, hướng dẫn sử dụng, cảnh báo an toàn. Việc này nhằm tăng cường tính minh bạch và giúp người tiêu dùng có thể đưa ra quyết định mua hàng hóa một cách thông minh và an toàn hơn.

Có thể thấy, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa không chỉ nhằm nâng cao chất lượng hàng hóa trên thị trường mà còn bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong thời đại số. Việc chủ động cập nhật và công khai thông tin sẽ giúp các bên liên quan, đặc biệt là người tiêu dùng, dễ dàng tiếp cận thông tin chính xác và đầy đủ, từ đó nâng cao niềm tin vào thị trường và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của thương mại điện tử.