Thời đại số đang làm gia tăng những thách thức mới trong việc bảo vệ trẻ em khỏi các hành vi xâm hại và bắt cóc. Môi trường mạng xã hội, vốn là một công cụ kết nối quan trọng, nay đã trở thành nơi ẩn nấp lý tưởng cho những kẻ có hành vi tội phạm. Sự xuất hiện của các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến đã khiến nhiều đứa trẻ trở thành nạn nhân của những kẻ bắt cóc, làm dấy lên mối lo ngại sâu sắc trong dư luận xã hội.

Các vụ việc bắt cóc trực tuyến đã được công bố gần đây là hồi chuông cảnh báo về sự nguy hiểm của môi trường mạng. Vào ngày 25/7, Đội Đặc nhiệm – Đội 2, Phòng Cảnh sát Hình sự Công an TP.HCM đã can thiệp và tìm thấy một nữ sinh ở một khách sạn trong trạng thái hoảng loạn, sau khi cô này mất liên lạc với gia đình sau khi nghe điện thoại của người lạ và xin ra ngoài. Trước đó, vào ngày 22/7, Công an phường Ô Chợ Dừa, TP. Hà Nội, đã kịp thời ngăn chặn một vụ lừa đảo, giả danh Công an đe dọa một nữ sinh nhằm thực hiện việc ‘bắt cóc Online’.

Các cơ quan chức năng đã ghi nhận nhiều vụ việc tương tự. Từ tháng 3 đến đầu tháng 7 năm 2025, công an đã giải cứu 10 nạn nhân là sinh viên bị lừa trong các vụ ‘bắt cóc online’. Những vụ việc này cho thấy thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo ngày càng tinh vi, bài bản và chuyên nghiệp.

Một vấn đề quan trọng được đặt ra là tại sao thế hệ trẻ, sinh ra trong thời đại công nghệ số, lại dễ bị lừa trên chính môi trường số? Câu trả lời nằm ở việc họ thiếu hiểu biết pháp luật, thiếu kỹ năng, và thiếu sự chuẩn bị cho những tình huống nguy hiểm trong thế giới mạng. Nguyên nhân sâu xa hơn có thể xuất phát từ sự ngắt kết nối giữa cha mẹ và con cái, khiến các em không tìm kiếm sự giúp đỡ từ gia đình trong những tình huống bối rối và nhiều nguy hiểm.

Sự ngắt kết nối giữa cha mẹ và con cái thường bắt nguồn từ sự thiếu thấu hiểu và khó khăn trong việc bày tỏ tình yêu thương. Mối quan hệ gia đình đòi hỏi sự thấu hiểu và khả năng chia sẻ để phát triển. Tuy nhiên, khi thiếu đi những yếu tố quan trọng này, khoảng cách giữa cha mẹ và con cái ngày càng tăng lên, tạo ra sự xa cách và mất kết nối.

Nhiều cha mẹ không biết cách bày tỏ tình yêu thương và không thể truyền đạt cảm xúc của mình đến con cái. Điều này dẫn đến việc con cái cảm thấy nhà mình không phải là nơi an toàn và tin cậy để có thể thoải mái kể về mọi thứ, nhất là những chuyện ‘nhạy cảm’ trên mạng xã hội.

Thực tiễn cuộc sống yêu cầu những bậc làm cha làm mẹ chúng ta ngày nay phải học lại từ đầu, và dạy con những kỹ năng mới để đối mặt với những thách thức của thời đại số. Cha mẹ cần tạo ra môi trường gia đình nơi con cái cảm thấy được yêu thương, thấu hiểu và có thể tin tưởng để chia sẻ mọi vấn đề gặp phải.

Hãy làm sao để khi con gặp khó khăn, con sẽ kể với ba mẹ đầu tiên. Bởi rằng, các kỹ thuật dọa dẫm hay kiểm soát của bố mẹ sẽ không bao bọc con đủ so với những chiêu trò của những kẻ lừa đảo qua mạng. Để bảo vệ trẻ em khỏi những nguy hiểm của môi trường mạng, chúng ta cần thiết phải trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết và tạo ra một môi trường gia đình an toàn và tin cậy.

Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm. Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn.

Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc? Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương. Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Khi xem bộ phim “Sex Education”, tôi không chỉ bị thu hút bởi những tình tiết thú vị và gần gũi trong phim, mà còn nhận ra bài học quý giá về mối quan hệ gia đình. Bộ phim xoay quanh cuộc sống của các thiếu niên và người trưởng thành tại một thị trấn giả tưởng Moordale, nơi các nhân vật chính phải đối mặt với các tình huống khó xử về tình yêu, tình bạn và những mối quan hệ trong gia đình.

Một trong những câu chuyện nổi bật của bộ phim là mối quan hệ giữa hai cha con Michael Groff và Adam Groff. Ban đầu, Adam có mối quan hệ căng thẳng với cha – một hiệu trưởng nghiêm khắc và độc đoán, luôn gặp khó khăn trong việc kết nối với Adam về mặt tình cảm. Tuy nhiên, sau nhiều lần cãi vã, hai cha con nhà Groff dần dần thông cảm cho nhau hơn. Trong mùa cuối của phim “Sex Education”, Adam tìm thấy thành công và niềm vui khi làm việc trong nông trại, và bắt đầu xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn với cha. Michael, thông qua hành trình cá nhân và sự can thiệp của vợ, cũng thay đổi, dẫn đến một mối quan hệ hỗ trợ và thấu hiểu hơn với Adam.

Câu chuyện về hai cha con nhà Groff cho chúng ta thấy rằng ngay cả những mối quan hệ thân tình nhất cũng cần rất nhiều nỗ lực vun đắp từ hai phía. Nếu chúng ta chỉ biết hờ hững, mối quan hệ dù tốt đẹp mấy cũng có thể rơi xuống vực sâu, để lại hậu quả khó lường.

Tôi – hơn ai hết – rất hiểu điều đó. Vì tôi đã học được bài học đắt giá này qua một trải nghiệm cách đây 5 năm. Khi đó, tôi là một cô sinh viên mới ra trường, vẫn sống cùng bố mẹ, ăn cơm mẹ nấu hằng ngày. Công việc của tôi rất bận rộn, tôi thường xuyên rời khỏi nhà từ tờ mờ sáng, về lúc 8-9 giờ tối. Bố mẹ chỉ gặp tôi lúc ăn cơm – và tối nào ông bà cũng đợi tôi về để quây quần ăn tối cùng nhau.

Tuy nhiên, công việc của tôi đã bào mòn sức khỏe thể chất và tinh thần của tôi. Tôi thường xuyên về nhà trong tình trạng mệt lả, không còn sức lực. Tôi im lặng suốt bữa ăn, cảm thấy mọi lời hỏi han của bố mẹ đều là phiền phức. Có nhiều hôm, tôi còn cáu gắt khi mẹ liên tục giục tôi ăn thêm. Tình trạng căng thẳng của tôi kéo dài suốt 3-4 tháng.

Đỉnh điểm, trong một bữa tối, khi mẹ gắp cho tôi một miếng thịt gà, tôi lập tức phản ứng – hất tay mẹ khiến thức ăn rơi xuống đất. Cả bố mẹ tôi đều sững sờ. Còn tôi, do quá mệt mỏi sau một ngày dài “chạy deadline”, không còn sức để giải thích hay xin lỗi. Tôi lại chạy lên phòng của mình.

Khi đi lên cầu thang, tôi nghe thấy tiếng mẹ khóc thút thít. Tối hôm đó, khi bình tĩnh lại, tôi nhận ra mình đã sai. Bố mẹ yêu thương chăm sóc tôi nhưng lại nhận lại phản ứng gay gắt và vô ơn. Tôi thật sự là đứa con bất hiếu.

Tôi muốn nói lời xin lỗi với mẹ vì hành động tối hôm đó nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Từ bé đến giờ, tôi vẫn luôn là đứa con ngoan, ít khi mắc lỗi. Nhưng áp lực công việc đã biến tôi thành một con người ích kỷ, cục cằn, và rồi bố mẹ là người chịu tổn thương.

Những bữa cơm tối sau đó, chỉ có bố và tôi. Mẹ đã ăn từ sớm, tôi hiểu bà đang tránh mặt tôi. Thế nhưng, tôi vẫn bối rối, không biết phải xử lý tình huống này thế nào. Vậy là tôi im lặng, ngày ngày vẫn đi làm bình thường – và buổi tối chỉ có bố ngồi đợi.

Nhiều lần tôi đứng ngoài cửa phòng mẹ, nhưng lời xin lỗi vẫn không thể nào thốt ra. Đến một ngày nọ, tôi về nhà và chẳng thấy bố dưới bếp như mọi khi. Tôi chạy lên phòng ông bà thì thấy ông đang đo huyết áp cho bà. Hóa ra mẹ tôi vừa trải qua một cơn tăng huyết áp.

Bà bị nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, ù tai, vừa gọi bác sĩ đến khám và đã được cho uống thuốc. Khi nghe bố kể lại, tôi chợt òa khóc. Tôi chạy lại bên giường mẹ và nói “con xin lỗi”. Tôi nói hết những cảm xúc của mình, rằng tại tôi vô lễ, bất hiếu nên mới khiến mẹ phải suy nghĩ nhiều ngày, rồi bệnh tình sau đó tái phát.

Mẹ cũng khóc nhưng bà bảo tha thứ cho tôi, chỉ mong tôi khỏe mạnh, vui vẻ. Lúc ấy, tôi hối hận vô cùng, giá như tôi biết nói lời xin lỗi sớm hơn để căng thẳng giữa hai mẹ con không leo thang đến mức này. Chỉ vì sự hèn nhát của tôi mà mẹ phải trằn trọc suốt nhiều ngày, sức khỏe giảm sút.

Nhìn mẹ nằm nghỉ trên giường, tôi quyết định ngày mai sẽ xin nghỉ việc, ở nhà chăm sóc mẹ một thời gian. Công việc quan trọng thật đấy, nhưng tình cảm gia đình cũng quý giá không kém, và tôi không thể để bản thân lặp lại sai lầm này một lần nào nữa.