Họa sĩ Lê Thiết Cương – Duankhudothi.com

Họa sĩ Lê Thiết Cương và bức tranh triết lý trong sự tối giản

Linh — Tue, 26 Aug 2025 22:31:28 +0000

Ngày 17/7 vừa qua, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã chứng kiến sự ra đi của họa sĩ Lê Thiết Cương, một trong những tên tuổi hàng đầu của nền hội họa Việt Nam, sau một thời gian dài chiến đấu với bệnh ung thư hiếm gặp. Ông qua đời ở tuổi 63, để lại nỗi buồn sâu sắc trong lòng công chúng yêu nghệ thuật.

Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.

Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: ” Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó”. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương đã tạo dấu ấn sâu đậm trong nhiều lĩnh vực của nghệ thuật, bao gồm hội họa, gốm, nhiếp ảnh và giám tuyển của nhiều sự kiện mỹ thuật. Phong cách tối giản đặc trưng của ông đã thể hiện qua các bức tranh, tác phẩm gốm và các dự án nghệ thuật khác, không chỉ thể hiện sự đơn giản mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc.

Phong cách được Lê Thiết Cương áp dụng trong những bức minh họa. Năm 2023, họa sĩ vẽ minh họa bìa cuốn Anh hùng còn chi – di cảo của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, bạn vong niên của ông. Lê Thiết Cương cũng thực hiện tranh bìa cho sách của nhà văn Nguyễn Quang Lập, nhà nghiên cứu Văn Giá, Hoàng Ngọc Hiến, nhà phê bình Nguyễn Thị Minh Thái. Ảnh: Nhã Nam

Chăn trâu – tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.

Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ”Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh”. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.

Họa sĩ Lê Thiết Cương được biết đến với nhiều triển lãm cá nhân và các hoạt động nghệ thuật đa dạng. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bức sơn dầu ‘Độc thoại’, thể hiện rõ phong cách tối giản mà ông đã dày công nghiên cứu và phát triển. Bên cạnh đó, ông cũng đã thực hiện nhiều bức vẽ minh họa cho các cuốn sách nổi tiếng, trong đó có ‘Anh hùng còn chi – di cảo’ của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp và nhiều sách khác của các nhà văn, nhà nghiên cứu uy tín.

‘Nghệ sĩ’ robot vẽ Vua Charles III

Lê Thiết Cương sáng tác tranh Phóng sinh , lấy cảm hứng từ thơ Đặng Đình Hưng, ra mắt tại triển lãm năm 2021. Tính đến khi nhà thơ mất năm 1990, họa sĩ làm học trò của ông sáu năm. Thời gian ấy, Lê Thiết Cương được học về nghệ thuật nói chung, trong đó có hội họa. ” Ông là người đã phát hiện ra hạt tối giản trong tôi và vun đắp tôi đi theo con đường này”, họa sĩ từng nói.
Sinh thời, nhà thơ Đặng Đình Hưng có những sáng tác theo trường phái tối giản. Trong đó, ông không nhấn mạnh ở câu chuyện mà tập trung vào từ ngữ. Nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thúy Hạnh phân tích: ”Đặng Đình Hưng tìm cách chơi giữa khoảng cách chữ cái hoặc dấu, chủ ý làm gián đoạn tính liên tục của âm thanh và hình ảnh”.

Không chỉ có tình yêu với hội họa, Lê Thiết Cương còn có tình cảm đặc biệt với gốm, một vật liệu mà ông cho rằng hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành. Ông đã mang hội họa vào gốm để làm mới và tôn vinh vật liệu này. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, thể hiện qua việc ông kết hợp hài hòa giữa hình thức và nội dung.

Ngô Thanh Vân: ‘Tôi may mắn khi có Huy Trần trong đời’

Lê Thiết Cương một đời đi tìm cái đẹp

Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương không ngừng tìm kiếm và khám phá các hình thức nghệ thuật khác nhau. Ông đã kết hợp với các nhà văn, nhà điêu khắc và các nghệ sĩ khác để tạo ra các dự án nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự sáng tạo không giới hạn và tinh thần đổi mới trong nghệ thuật.

Tiễn biệt nghệ sĩ Lê Thiết Cương

Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ”khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng”. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.

Với sự ra đi của Lê Thiết Cương, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã mất đi một tài năng lớn, một người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Tuy nhiên, những tác phẩm và di sản nghệ thuật của ông sẽ tiếp tục được nhớ đến và tôn vinh, làm giàu thêm nền văn hóa và nghệ thuật của đất nước.

Lê Thiết Cương tốt nghiệp trung học năm 1984, sau đó theo học tại trường Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 đến năm 1990. Ông có hơn 30 năm theo đuổi phong cách hội họa tối giản, thực hành và thể nghiệm qua nhiều nhánh rẽ khác nhau: đậm nhạt, hòa sắc, hình và nét. Ông từng nói về quan điểm sáng tác: ”Tối giản là tôi, tôi là tối giản. Tối giản là ‘cá tính cốt tử’ của tôi, là ADN, là vân tay, là người nào của ấy, là căn cước tôi”. Họa sĩ còn có duyên viết phê bình, đã ra mắt cuốn Thấy (2017), Trò chuyện với hội họa (2025). Trong vai trò nhà phê bình, ông “chỉ dựa trên chính bức tranh để phân tích và đưa ra nhận định, tuyệt đối không nghe tác giả nói về tác phẩm của họ”.

Họa sĩ mê đọc sách, nhất là những cuốn kinh Phật, sách triết học phương Đông. Bố mẹ đều theo Phật giáo, đời sống tinh thần của ông cũng được nuôi dưỡng nhờ truyền thống gia đình. Tư tưởng Phật giáo liên hệ mật thiết với trường phái tối giản của Lê Thiết Cương. Ông quan niệm vẽ cũng là tu, hành thiền. Tháng 9 năm ngoái, họa sĩ kết hợp nhà văn Nguyễn Việt Hà, nhà điêu khắc Đinh Công Đạt triển lãm dự án nghệ thuật Mặt khác – Otherwise. Trên chiếc mặt nạ được Đinh Công Đạt tạo hình từ giấy bồi, sơn ta, nặn theo khuôn mặt của ba người, Lê Thiết Cương viết lên kinh Phật.

Nghệ sĩ Lê Thiết Cương hồi sinh văn chương Nguyễn Huy Thiệp bằng gốm ở Hội An

Linh — Sat, 26 Jul 2025 03:30:33 +0000

Lê Thiết Cương, một cái tên không còn xa lạ với giới nghệ thuật và những người yêu văn hóa Việt Nam, đã ra đi vào ngày 17/7/2025, để lại nỗi tiếc thương vô vàn. Sự ra đi của ông, một họa sĩ có phong cách riêng và triết lý sâu sắc về nghệ thuật, đặc biệt là với gốm, đã tạo nên một khoảng trống không dễ lấp đầy.

Không gian ký ức của họa sĩ Bảo Ly

Nhớ đến Lê Thiết Cương, người ta nhớ đến những câu chuyện về hội họa, về những chia sẻ chân thành và đau đáu về đời sống và văn hóa. Ông là một người nghệ sĩ chân chính, với niềm đam mê cháy bỏng với gốm. Từ men, từ than củi, từ lò, từ nhiệt độ… cho đến việc vẽ họa tiết lên sản phẩm trước khi cho vào lò nung, tất cả những điều đó đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình nghệ thuật của ông.

Tác phẩm của họa sĩ Lê Thiết Cương trưng bày tại Cococasa Hội An. Ảnh: N.T

Lê Thiết Cương sinh năm 1962, bắt đầu hành trình nghệ thuật của mình với triết lý về tối giản. Ông đã chọn “con đường tối giản để đi về bến của mình”, như một cách để tìm kiếm sự bình yên trong cuộc sống. Gốm, với ông, không chỉ là một chất liệu nghệ thuật, mà còn là một phương tiện để kết nối với thiên nhiên và con người.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương đã tổ chức nhiều triển lãm và hoạt động nghệ thuật đặc biệt. Năm 2022, ông cùng với một số nghệ sĩ khác đã tổ chức triển lãm “Con giống” tại Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng. Triển lãm này đã để lại nhiều dấu ấn trong đời sống mỹ thuật của Đà Nẵng. Đặc biệt, ông đã dành nhiều tâm sức để thúc đẩy sáng tạo nghệ thuật cho các nghệ sĩ trẻ, trong đó có Lê Ngọc Thuận, chủ nhân của Cococasa Gallery tại Hội An.

Lê Thiết Cương đã có những chia sẻ sâu sắc về nghệ thuật và cuộc sống. Ông đã nói về chiếc then cửa nghệ thuật, rằng nó đã giữ yên được cho ngôi nhà, giữ yên được lòng người, thì mới có thể giúp cho dân tộc này đi qua được “mùa chiến tranh” để đến với hòa bình. Ông cũng đã khẳng định rằng gốm Việt Nam có giá trị cao và độc đáo, được thế giới công nhận.

Một trong những triển lãm đáng chú ý của Lê Thiết Cương là “Gốm Thiệp”, được tổ chức tại Hội An vào tháng 6 vừa qua. Đây là một triển lãm đặc biệt, với gốm là chất liệu chính. Qua những hoạt động nghệ thuật của mình, Lê Thiết Cương đã để lại nhiều ân tình cho giới nghệ thuật và những người yêu văn hóa.

Dù đã ra đi, nhưng những tư tưởng và triết lý về nghệ thuật của Lê Thiết Cương sẽ còn mãi là một phần của di sản văn hóa Việt Nam. Những gì ông để lại sẽ còn mãi là một phần của lịch sử nghệ thuật Việt Nam, và sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ nghệ sĩ trẻ.

…

Họa sĩ Lê Thiết Cương – Ngọn đèn triết lý trong mỹ thuật Việt qua đời ở tuổi 63

Linh — Sun, 20 Jul 2025 22:35:11 +0000

Ngày 17/7 vừa qua, giới mỹ thuật Việt Nam đã tiễn biệt một trong những tên tuổi tiêu biểu của nghệ thuật đương đại, họa sĩ Lê Thiết Cương, khi ông ra đi ở tuổi 63. Sự ra đi đột ngột của ông đã để lại khoảng trống lớn không chỉ trong lòng những người yêu nghệ thuật mà còn trong cả cộng đồng mỹ thuật.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều (ngoài cùng, bên phải) hội ngộ họa sĩ Lê Thiết Cương (thứ 2, từ trái sang) và bạn bè (Ảnh: Facebook nhân vật).

Lê Thiết Cương, sinh năm 1962, được biết đến như một họa sĩ tài hoa với phong cách hội họa tối giản độc đáo. Các tác phẩm của ông không chỉ dừng lại ở việc thể hiện cái đẹp mà còn là những suy tư, triết lý và giàu chất thơ. Là một nghệ sĩ – nhà văn hóa tâm huyết, Lê Thiết Cương gắn bó sâu nặng với văn học và luôn sẵn sàng đồng hành cùng những người viết. Ông không chỉ là một họa sĩ mà còn là một nhà văn hóa, một người yêu sách và trân trọng giá trị của văn học.

Được nhiều người biết đến với phong cách vẽ tranh tối giản không ai có thể sánh bằng, họa sĩ Lê Thiết Cương đã tạo nên một dấu ấn riêng trong nền mỹ thuật Việt Nam. Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, họa sĩ Lương Xuân Đoàn, nhận xét: “Lê Thiết Cương có phong cách vẽ tranh tối giản không ai có. Tranh của Cương rất nhẹ nhàng, ông là người duy nhất theo đuổi phong cách tối giản ở Việt Nam.” Không chỉ vậy, ông Lương Xuân Đoàn cũng nhấn mạnh rằng Lê Thiết Cương đã âm thầm góp phần làm nên sự đa dạng cho nền mỹ thuật và sân khấu Việt Nam. Những đóng góp bền bỉ của ông trong các lĩnh vực sáng tác, viết lý luận phê bình, và vai trò giám tuyển trong nhiều triển lãm nghệ thuật đã được giới chuyên môn ghi nhận.

Trong những giây phút cuối cùng bên họa sĩ Lê Thiết Cương, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, đã chia sẻ về sự kiên cường và tinh thần phản kháng không屈 phục của ông. “Cương vẫn quyết tâm chống lại thần chết, không chịu khuất phục đúng như con người Cương trong mọi thăng trầm mà anh đã đi qua,” nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nói. Ông cũng nhìn nhận rằng Lê Thiết Cương ra đi khi mới 63 tuổi, một chặng đời chưa dài nhưng dày đặc trải nghiệm và cống hiến. Ông sống đúng với con người mình ở nhiều nghĩa và không sợ hãi.

Đồng tình với quan điểm trên, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên bày tỏ rằng sự ra đi của họa sĩ Lê Thiết Cương là một mất mát lớn. Với ông, Lê Thiết Cương không chỉ là một họa sĩ tài năng mà còn là một người làm nghề nghiêm túc và trân trọng giá trị của các bậc tiền bối cũng như đồng nghiệp cùng thời. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên cũng đánh giá cao khả năng viết của họa sĩ Lê Thiết Cương, cho rằng ông viết bằng một lối văn tinh tế, sắc sảo, thể hiện rõ chiều sâu tư duy và cá tính nghệ thuật riêng.

Trước sự ra đi của Lê Thiết Cương, các bạn đồng nghiệp, giới yêu nghệ thuật và công chúng không khỏi nuối tiếc. Di sản mà ông để lại không chỉ là các tác phẩm nghệ thuật có giá trị mà còn là cảm hứng và tinh thần nghệ thuật vô cùng quý giá cho những người yêu nghệ thuật trên cả nước. Lê Thiết Cương sẽ được nhớ đến như một nghệ sĩ chân chính, hết mình với nghề và cống hiến tới giây phút cuối cùng.