Ngày 29/7/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Kinh tế Việt Nam – VnEconomy – Vietnam Economic Times đã tổ chức Diễn đàn ‘Công nghệ năng lượng trong Kỷ nguyên mới’. Sự kiện này là cơ hội để các chuyên gia, doanh nghiệp và đại diện các ban, bộ, ngành trao đổi và đánh giá thực trạng, nhận diện cơ hội và thách thức, cũng như đề xuất các giải pháp đột phá cho ngành năng lượng.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đào Quang Bính – Phó Chủ tịch Hội đồng biên tập, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy/Vietnam Economic Times – cho biết nhu cầu năng lượng cho sản xuất, kinh doanh và đời sống người dân ngày càng tăng cao trong bối cảnh Việt Nam tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Tuy nhiên, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và cạn kiệt tài nguyên đòi hỏi một cuộc chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ.

Theo Bộ Công Thương, nhu cầu điện năng của Việt Nam dự kiến tăng 8-10% mỗi năm trong thập kỷ tới. Tuy nhiên, các nguồn năng lượng sơ cấp trong nước như thủy điện, than đá và dầu khí đang dần cạn kiệt, dẫn tới việc phải phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu, nhiên liệu nhập khẩu. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu gây ra.

Ông Đào Quang Bính khẳng định rằng con đường phát triển năng lượng theo phương cách truyền thống đã không còn phù hợp và cần một tư duy mới, cách tiếp cận mới, một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực năng lượng, với lời giải nằm ở công nghệ. Việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, tiên tiến và chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới là chìa khóa để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.

TS. Tạ Đình Thi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội – cũng đồng quan điểm, cho rằng việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, tiên tiến và chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng ‘0’ vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng, bao gồm hoàn thiện thể chế và ban hành các luật liên quan.

TS. Tạ Đình Thi đề xuất 5 nội dung trọng tâm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, các công nghệ năng lượng mới, bao gồm phát triển năng lượng tái tạo, công nghệ năng lượng tương lai, lưới điện thông minh, hoàn thiện thể chế và phát triển hệ sinh thái công nghiệp năng lượng. Điều này đòi hỏi sự tham gia tích cực của các bên liên quan, bao gồm cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.

Diễn đàn ‘Công nghệ năng lượng trong Kỷ nguyên mới’ là một bước quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của ngành năng lượng tái tạo và công nghệ năng lượng mới tại Việt Nam, nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Sự kiện này cũng là cơ hội để các bên liên quan trao đổi thông tin, kinh nghiệm và giải pháp, từ đó thúc đẩy sự phát triển của ngành năng lượng Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Thành phố Hồ Chí Minh đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là chuyển đổi toàn bộ 400.000 tài xế công nghệ từ xe xăng sang xe điện trong ba năm tới. Mục tiêu này không chỉ phù hợp với xu thế phát triển bền vững của các đô thị hiện đại mà còn góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, thành phố cần có lộ trình hợp lý và chính sách hỗ trợ đồng bộ, nhằm tránh tạo ra gánh nặng cho hàng trăm nghìn lao động vốn đã mong manh trước cơm áo gạo tiền.

Hiện nay, thành phố Hồ Chí Minh có khoảng 7,6 triệu xe máy và hơn 800.000 ô tô. Trong số đó, khoảng hơn 400.000 xe máy được sử dụng để chở khách và giao hàng qua các ứng dụng công nghệ. Mặc dù chỉ chiếm chưa đầy 5% tổng số phương tiện, nhưng lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp thành phố vận hành thông suốt trong bối cảnh giao thông ngày càng quá tải. Mỗi ngày, tài xế công nghệ rong ruổi trên đường từ sáng sớm đến tối muộn. Họ không chỉ đưa đón hành khách, giao hàng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử mà còn góp phần giảm nhu cầu sở hữu xe cá nhân của người dân.

Tuy nhiên, đây lại là nhóm lao động dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Thu nhập trung bình của tài xế công nghệ hiện chỉ khoảng 8,7 triệu đồng mỗi tháng, thấp hơn mức trung bình 10,9 triệu đồng của thành phố. Phần lớn trong số họ là lao động ngoại tỉnh, phải trang trải chi phí sinh hoạt đắt đỏ nên gần như không có tích lũy. Một chiếc xe máy điện tiêu chuẩn hiện có giá cao hơn thu nhập trung bình hàng tháng của họ – một rào cản tài chính không nhỏ. Nếu bắt buộc chuyển đổi sang xe điện trong khi chưa có hỗ trợ cụ thể, nhiều người sẽ phải vay mượn hoặc bỏ nghề.

Chính sách chuyển đổi, nếu thực hiện theo hướng bắt buộc, có thể tác động trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn người. Với nhiều tài xế, chiếc xe không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là tài sản lớn nhất mà họ sở hữu. Việc rời bỏ nghề không chỉ đẩy những lao động này vào cảnh khó khăn mà còn gây xáo trộn chuỗi dịch vụ vận tải – logistics vốn đang giúp thành phố vận hành trơn tru. Người tiêu dùng cũng sẽ bị ảnh hưởng khi dịch vụ giao hàng và chở khách bị gián đoạn.

Ở góc độ pháp lý, câu chuyện càng cần được cân nhắc thận trọng. Hiến pháp, Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đều bảo vệ quyền tự do kinh doanh của các doanh nghiệp cung cấp nền tảng, trong khi xe máy xăng hiện vẫn là phương tiện hợp pháp theo Luật Giao thông đường bộ và Luật Bảo vệ môi trường. Một quyết định hành chính cứng nhắc có thể xung đột với các quy định hiện hành, đồng thời tạo ra rào cản tiếp cận việc làm đối với nhóm lao động yếu thế.

Thế giới đã có những kinh nghiệm thành công về chuyển đổi xe điện, điển hình là Thâm Quyến (Trung Quốc) và New Delhi (Ấn Độ). Thâm Quyến đã trợ cấp tối đa tương đương 7 triệu đồng cho mỗi xe điện hai bánh và thêm hơn 5 triệu đồng cho việc tiêu hủy xe xăng cũ. Tài xế công nghệ được vay ưu đãi, giảm 30% giá điện sạc và chính quyền còn miễn phí đất để lắp đặt trạm đổi pin tại các siêu thị, bãi đỗ xe. New Delhi cũng áp dụng chính sách tương tự với mức trợ cấp từ 3 đến 9 triệu đồng mỗi xe, miễn phí đường bộ khoảng 600.000 đồng mỗi năm và hỗ trợ vay mua xe điện với lãi suất thấp. Chương trình FAME II của Ấn Độ dành tới hơn 60% ngân sách cho trợ giá mua xe và hơn 30% cho phát triển hạ tầng sạc.

Chuyển đổi sang phương tiện xanh là xu thế không thể đảo ngược, nhưng thành công hay thất bại phụ thuộc vào cách thực hiện. Một lộ trình mềm dẻo, nhân văn, đặt sinh kế người lao động vào trung tâm là điều kiện tiên quyết. Các chuyên gia cho rằng, trước mắt, nên ưu tiên chuyển đổi với nhóm tài xế chạy toàn thời gian và xe đã sử dụng trên 10 – 12 năm, những đối tượng có tần suất di chuyển cao và gây phát thải lớn. Song song đó, cần đa dạng lựa chọn phương tiện, trong đó xe hybrid có thể là giải pháp trung gian, giúp giảm phát thải mà không tạo ra gánh nặng tài chính quá lớn.

Thành phố cũng cần tính đến các gói hỗ trợ tài chính như trợ giá trực tiếp, hỗ trợ tiêu hủy xe cũ và gói vay ưu đãi dành riêng cho tài xế công nghệ, đặc biệt là nhóm lao động ngoại tỉnh. Phát triển hạ tầng sạc đồng bộ tại các chợ, bến xe, siêu thị – những nơi tài xế thường xuyên lui tới – cũng là bước đi cấp thiết. Giấc mơ về một thành phố xanh sẽ không thể thành hiện thực nếu những người trực tiếp tham gia vận hành đô thị bị ra rìa. Một chính sách có lý, có tình, có lộ trình rõ ràng sẽ vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa đảm bảo sinh kế cho người lao động, đồng thời tạo cơ hội phát triển công nghiệp xanh trong nước.