Thanh tra Chính phủ sẽ tiến hành thanh tra bốn dự án thủy lợi lớn thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bao gồm Dự án Quản lý nước Bến Tre Jica3, Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tỉnh Đắk Lắk, Hồ chứa nước bản Mồng giai đoạn 1 tỉnh Nghệ An, và Công trình thủy lợi Hồ chứa nước Ia Mơr tỉnh Đắk Lắk. Đây là một trong những đợt thanh tra diện rộng trong nhiều năm, với mục tiêu làm rõ nguyên nhân chậm trễ, sai phạm nếu có, và kiến nghị giải pháp khắc phục, nhằm đưa các dự án nhanh chóng đi vào thực tế, tránh lãng phí tài nguyên và đất đai.

Việc thanh tra bắt đầu trong tháng 7 và kết luận thanh tra sẽ được ban hành trước ngày 25/9. Kết quả tổng hợp sẽ được Thanh tra Chính phủ báo cáo Thủ tướng vào đầu tháng 10. Cả bốn dự án đều là những dự án quy mô lớn, có tổng vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng vướng mắc nhiều vấn đề, chậm tiến độ kéo dài.

Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3 có tổng mức đầu tư 6.200 tỷ đồng từ vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản, được Bộ Nông nghiệp và Môi trường phê duyệt điều chỉnh vào năm 2017. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp cùng Ban Quản lý Dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Dự án tiến hành xây dựng 8 cống lớn, tuy nhiên đến nay, chỉ mới hoàn thành 2 cống, còn lại 6 cống đang chậm triển khai.

Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại Đắk Lắk có tổng mức đầu tư 5.536 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 1 là 4.415 tỷ đồng, giai đoạn 2 là 1.120 tỷ đồng. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp với Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp phát triển nông thôn Đắk Lắk. Giai đoạn 1 đã hoàn thành và được khánh thành vào tháng 4 năm nay, với các hạng mục như cụm công trình đầu mối, hệ thống kênh chính Bắc và Nam, cấp nước tưới cho 14.900 ha đất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho gần 73.000 người. Giai đoạn 2 đang triển khai hệ thống kênh cấp dưới theo kế hoạch, dự kiến sẽ hoàn thành trước 31/12/2026 theo quyết định phê duyệt dự án.

Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng tại Nghệ An có tổng mức đầu tư ban đầu 4.455 tỷ đồng, sau điều chỉnh vào năm 2023 tăng lên 5.552 tỷ đồng. Dự án được khởi công từ năm 2010, do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4 làm chủ đầu tư hợp phần cụm công trình đầu mối, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An phụ trách hợp phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đây là dự án đa mục tiêu với dung tích hồ 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho gần 19.000 ha đất nông nghiệp, phục vụ sinh hoạt, phát triển thủy điện và điều tiết lũ. Tuy nhiên, đến nay công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất với khoảng 226 ha còn vướng mắc, liên quan tới gần 80 hộ dân.

Dự án Hồ chứa nước Ia Mơr (ở Đắk Lắk và Gia Lai) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 1.263 tỷ đồng. Đến năm 2015, dự án điều chỉnh xuống hơn 1.160 tỷ đồng, tuy nhiên tình hình cũng không khả quan hơn. Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 làm chủ đầu tư, phần giải phóng mặt bằng giao cho UBND tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk thực hiện. Mặc dù hệ thống kênh dẫn nước từ tỉnh Gia Lai về tỉnh Đắk Lắk cơ bản đã hoàn thành, đã đảm bảo cung cấp nước cho 9.200 ha, nhưng trong quá trình địa phương thực hiện đền bù đã phát sinh sai phạm nghiêm trọng.

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đang đối mặt với khó khăn khi thông quan hàng hóa sang các thị trường, đặc biệt là châu Âu (EU), do vướng mắc trong việc xin cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA) cho biết, bắt đầu từ ngày 1-7, việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đã được chuyển giao sang các cơ quan cấp tỉnh theo quy định của Thông tư số 12/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Thông tư mới này không kế thừa đầy đủ các hướng dẫn từ Thông tư 44/2018, dẫn đến sự lúng túng và chậm trễ trong quá trình cấp giấy chứng nhận. Điều này đặc biệt gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, khiến hàng hóa không thể thông quan kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ hợp đồng và gây thiệt hại về tài chính. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam đã gửi kiến nghị tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đề nghị xem xét và đưa ra giải pháp kịp thời, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết các vướng mắc.

Không riêng gì ngành hàng gia vị, xuất khẩu thanh long sang EU cũng đang vướng. Ông Huỳnh Cảnh, Chủ tịch Hiệp hội thanh long Bình Thuận (tỉnh Lâm Đồng), cho biết nhiều lô hàng thanh long xuất khẩu sang EU chưa có đơn vị cấp chứng thư để xuất khẩu. Phía thị trường châu Âu yêu cầu phải thực hiện lại quy trình cấp chứng thư do cơ quan nhà nước cấp.

Sở An toàn thực phẩm TP.HCM đã có văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kiến nghị Bộ sớm ban hành quy định hồ sơ, thủ tục cấp giấy chứng nhận theo yêu cầu của châu Âu. Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, từ ngày 1-7, phía EU yêu cầu việc cấp chứng thư phải do cơ quan nhà nước cấp. Cục cũng đã có Công văn gửi về phía địa phương đề nghị triển khai việc cấp chứng thư.

Việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật là một yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, với những khó khăn và vướng mắc hiện nay, các doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu này. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam và các hiệp hội ngành hàng khác đang tích cực làm việc với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để tìm giải pháp tháo gỡ các vướng mắc và hỗ trợ doanh nghiệp.

Trong khi đó, EU là một thị trường lớn và quan trọng đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Việc duy trì và mở rộng thị trường này là rất cần thiết để đảm bảo tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm. Vì vậy, việc giải quyết các vướng mắc và khó khăn trong việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật là rất quan trọng để hỗ trợ doanh nghiệp và duy trì thị trường xuất khẩu.

Các doanh nghiệp xuất khẩu đang chờ đợi sự vào cuộc của các cơ quan chức năng để giải quyết các vướng mắc và khó khăn. Với sự hỗ trợ và giải pháp kịp thời, các doanh nghiệp hy vọng sẽ sớm giải quyết được các vấn đề và tiếp tục xuất khẩu hàng hóa sang EU một cách ổn định và hiệu quả.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến mới đây đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của ngành nông nghiệp trong nền kinh tế nước nhà. Theo ông, trong năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của cả nước đã đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm 2023. Trung Quốc tiếp tục là thị trường tiêu thụ hàng nông sản và thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

Vấn đề then chốt mà ngành nông nghiệp đang phải đối mặt là việc tổ chức sản xuất, chế biến và xuất khẩu bền vững trong thời gian dài. Gần đây, việc Trung Quốc áp dụng các quy định khắt khe về nhập khẩu sầu riêng đã dẫn đến việc từ chối nhập khẩu nhiều lô hàng của Việt Nam, gây ra sự sụt giảm sâu trong giá sầu riêng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai các biện pháp ứng phó để hỗ trợ ngành hàng này.

Cụ thể, vào cuối tháng 5/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã trực tiếp làm việc với Hải quan Trung Quốc để thảo luận về việc củng cố ngành hàng và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu sầu riêng bền vững. Hai bên đã thống nhất về việc tăng cường hợp tác và phía Trung Quốc đã phê duyệt bổ sung gần 1.000 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang đẩy mạnh nghiên cứu và chuyển giao ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Bộ cũng đang rà soát các phòng thí nghiệm ở các vùng miền và vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp để kiểm tra chất lượng hàng nông sản.

Ông Phùng Đức Tiến cũng cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tiến hành rà soát toàn bộ quy trình canh tác theo chuỗi của nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Bộ sẽ tập trung kiểm tra từ khâu chọn giống, trồng trọt, thu hoạch, thu mua, đóng gói, chế biến… và kiểm tra gắt gao các loại chất cấm trong phân bón và thuốc bảo vệ thực vật sản xuất trong nước và nhập khẩu.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Công điện số 71/CĐ-TTg về việc thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Trong công điện này, Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người trồng sầu riêng phải rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các quy định về quản lý và sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, bảo đảm tính công khai, minh bạch, khả thi và thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường quản lý và kiểm tra chất lượng hàng nông sản để đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Việc này không chỉ giúp duy trì uy tín và chất lượng hàng nông sản Việt Nam mà còn góp phần thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu bền vững.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực triển khai các biện pháp để hỗ trợ ngành hàng sầu riêng và các ngành hàng nông sản khác nhằm duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu, đồng thời nâng cao giá trị và chất lượng hàng nông sản Việt Nam.