Một trường hợp đau lòng đã được đưa ra ánh sáng khi ông Julian Ako, một người bản địa Hawaii, phát hiện ra rằng khu chôn cất tổ tiên của ông hiện nằm trong một khu phức hợp bất động sản khổng lồ và bí mật thuộc sở hữu của CEO Meta, Mark Zuckerberg. Câu chuyện của ông Ako không chỉ là một vấn đề cá nhân mà đã trở thành biểu tượng cho một cuộc khủng hoảng lớn hơn tại Hawaii, nơi mà việc các tỷ phú công nghệ “thâu tóm” đất đai đang đe dọa xóa sổ di sản văn hóa và đẩy người dân bản địa ra khỏi chính quê hương của họ.
Câu chuyện của ông Julian Ako bắt đầu khi ông phát hiện ra mảnh đất, nơi tổ tiên của mình từng được chôn cất, đã trở thành một phần trong dự án bất động sản hàng trăm triệu USD của Mark Zuckerberg tại đảo Kauai. Sau một quá trình đàm phán, ông đã được phép tiếp cận khu đất để xác định và đăng ký các ngôi mộ. Tuy nhiên, điều khiến ông lo ngại là khu vực này được kiểm soát an ninh quá nghiêm ngặt, và các nhân viên xây dựng thậm chí còn bị buộc phải ký các thỏa thuận không tiết lộ (NDA). Điều này làm dấy lên lo ngại rằng, nếu có thêm các di tích văn hóa hay hài cốt khác được phát hiện, chúng có thể sẽ không được báo cáo. Wired đã có cơ hội tiếp cận các thông tin liên quan đến dự án này.
Đại diện của Zuckerberg cho biết khu mộ của gia đình Ako đã được thông báo từ năm 2015 và đang được rào lại để bảo vệ. Tuy nhiên, câu chuyện này đã phơi bày một vấn đề lớn hơn, khi không ai biết rõ còn bao nhiêu di sản văn hóa khác của người bản địa đang bị chôn vùi bên trong vùng đất bị phong tỏa của một tỷ phú.
Trong những năm qua, Mark Zuckerberg đã trở thành một trong những chủ đất lớn nhất tại Hawaii. Tổng diện tích đất của ông tại đây hiện đã vượt mốc 9,3 triệu mét vuông, lớn gần gấp 10 lần Công viên Trung tâm ở New York. Theo các tài liệu được Wired công bố, ông chủ Meta đang tiếp tục xây dựng các công trình mới trên khu đất này, bao gồm ba tòa nhà lớn, hai trong số đó được thiết kế như những dãy nhà với 16 phòng ngủ. Khu phức hợp hiện tại đã bao gồm hai biệt thự khổng lồ, một phòng tập thể hình, và đặc biệt là một hầm trú ẩn dưới lòng đất có diện tích tương đương một sân bóng rổ NBA. Tổng chi phí đầu tư cho dự án này được cho là đã vượt 300 triệu USD, cao hơn cả ngân sách hoạt động hàng năm của toàn bộ hạt Kauai.
Hành trình thâu tóm đất của Zuckerberg tại Hawaii đã liên tục vấp phải sự chỉ trích. Từ năm 2014, ông đã bắt đầu mua lại những mảnh đất lớn và sau đó vướng vào các vụ kiện với người dân địa phương. Gần đây nhất, vào đầu năm 2025, ông đã mua thêm một khu đất nông nghiệp rộng gần 4 triệu mét vuông.
Dù đại diện của Zuckerberg khẳng định khu đất mới sẽ được dùng cho mục đích nông nghiệp và bảo tồn, nhưng sự hiện diện ngày càng lớn của ông vẫn gây ra tranh cãi. Đây là một phần của một xu hướng lớn hơn, khi hàng loạt các tỷ phú công nghệ khác như Larry Ellison, Jeff Bezos, và Oprah Winfrey cũng đang sở hữu những khu đất rộng lớn tại các đảo Hawaii.
Làn sóng “chiếm lĩnh” bất động sản Hawaii này đang phá vỡ cấu trúc xã hội và bản sắc của hòn đảo. Giá nhà tăng vọt, khiến người dân địa phương dần mất đi khả năng sở hữu bất động sản ngay trên quê hương mình. Giáo sư Puali’i Rossi từ Cao đẳng Cộng đồng Kauai đã cảnh báo rằng, nếu xu hướng này tiếp diễn, Hawaii sẽ có nguy cơ trở thành “một khu nghỉ dưỡng cho người giàu”, nơi người bản địa bị đẩy ra bên lề.
