Cây ca cao đang trải qua một sự hồi sinh mạnh mẽ tại tỉnh Lâm Đồng, nhờ sự hỗ trợ từ các dự án quốc tế và mô hình sản xuất theo hướng tuần hoàn. Điều này không chỉ mở ra cơ hội phát triển bền vững cho nông dân mà còn giúp Lâm Đồng hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Lâm Đồng đang tiên phong trong ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất ca cao, với dự án ‘Từ hạt ca cao đến thanh socola’ do Liên minh châu Âu (EU) tài trợ trong giai đoạn 2022-2026. Dự án này đã đào tạo hơn 1.160 lượt nông dân, cán bộ hợp tác xã và doanh nghiệp về kỹ thuật canh tác tuần hoàn, giúp họ cải thiện năng suất, chất lượng cây trồng và nâng cao thu nhập.
Giá ca cao toàn cầu trong 2 năm gần đây đã tăng mạnh, có thời điểm đạt kỷ lục 260.000 đồng/kg hạt, cao gấp 2-3 lần so với những năm trước. Điều này đã khiến người dân Lâm Đồng quay lại đầu tư vào cây trồng này. Mỗi ha người trồng ca cao có thể thu lợi khoảng 200 triệu đồng/năm.
Ông Cầm Bá Biên, một hộ trồng hơn 700 cây ca cao ở xã Đắk Wil, đã quyết định giữ lại và đầu tư thêm vào vườn ca cao của mình nhờ hiệu quả mà mô hình tuần hoàn mang lại. Ông Biên chia sẻ rằng sâu bệnh được quản lý tốt, giá bán ổn định từ 15.000 đồng/kg quả tươi, thậm chí hạt khô đạt tới 180.000 đồng/kg. Năm nay, ông Biên kỳ vọng lợi nhuận đạt khoảng 300 triệu đồng từ vườn ca cao.
Gia đình bà Nguyễn Thị Hoa ở xã Thuận An (Lâm Đồng) cũng đang thu được hiệu quả cao nhờ sản xuất an toàn và tuần hoàn trên diện tích 1,3 ha. Bà Hoa chia sẻ rằng không chỉ dừng lại ở sản xuất hạt, quả ca cao tươi còn được chế biến thành các loại đồ uống, socola thủ công cao cấp, tạo ra giá trị gia tăng cao và đa dạng hóa sản phẩm.
Dự án đã xây dựng 6 mô hình trình diễn và ban hành bộ tài liệu hướng dẫn chuẩn về sản xuất tuần hoàn ca cao. Dự án hỗ trợ kỹ thuật đến các doanh nghiệp, hợp tác xã để chuyển đổi mô hình sản xuất truyền thống sang tuần hoàn.
Mô hình kinh tế tuần hoàn cho phép tận dụng toàn bộ cây ca cao, từ vỏ, lá, thân đến hạt. Những phụ phẩm tưởng chừng bỏ đi trước đây nay được tái chế thành phân hữu cơ, thức ăn chăn nuôi, hay thậm chí là than sinh học giúp cải tạo đất, lưu trữ carbon và giảm phát thải khí nhà kính.
Ông Vũ Văn Nghĩa, Giám đốc HTX Nông nghiệp Krông Nô, xã Krông Nô cho biết rằng hiện nay, họ sản xuất khép kín từ trồng trọt đến sơ chế, chế biến bột ca cao, socola và cung cấp nguyên liệu cho các công ty lớn. Trước đây, nông dân chỉ thu hoạch phần hạt, chiếm dưới 10% trọng lượng quả, phần còn lại bỏ phí, gây ô nhiễm. Giờ đây, nhờ ứng dụng công nghệ và cách tiếp cận tuần hoàn, họ không chỉ tận dụng tối đa giá trị cây trồng mà còn giảm chi phí và góp phần bảo vệ môi trường.
Thị trường ca cao đang rộng mở như chưa từng thấy, là cơ hội ‘vàng’ để nông dân cả nước, trong đó có Lâm Đồng phục hồi và phát triển bền vững. Nhu cầu tiêu dùng ca cao trên thế giới ngày càng tăng trong khi sản lượng đáp ứng khiêm tốn. Theo số liệu của Tổ chức Ca cao thế giới (ICCO), sản lượng ca cao toàn cầu năm 2024 chỉ hơn 4,3 triệu tấn. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, dù diện tích trồng ca cao Việt Nam chỉ còn hơn 3.000 ha với sản lượng hạt khô khoảng 3.500 tấn/năm nhưng chất lượng cao. Đặc biệt, giống hiếm Trinitario đã tạo nên hương vị độc đáo, thu hút các nhà nhập khẩu quốc tế.
Lâm Đồng là vùng trồng ca cao trọng điểm của Việt Nam, ước có khoảng 800 ha. Tỉnh có điều kiện khí hậu phù hợp cho cây ca cao phát triển tốt. Diện tích ca cao hiện nay đang được mở rộng. Người dân trồng ca cao tập trung hoặc xen với các cây trồng khác.
