Trong nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thắt chặt các quy định đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác tại Trung Quốc đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) hoặc vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) để cải thiện chất lượng không khí và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Các vùng không phát thải (ZEZ) là khu vực mà chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Trong khi đó, vùng phát thải thấp (LEZ) chủ yếu siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong. Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế.
Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, bớt tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn. Tuy nhiên, ZEZ cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực.
Để triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Là một phần trong sáng kiến phát triển bền vững ‘Thâm Quyến xanh’ năm 2018, nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, 10 khu ZEZ đã được thành phố thiết lập.
Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố như Rotterdam đã mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện. Việc áp dụng ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.
WRI và các tổ chức khác đang tiếp tục nghiên cứu và hỗ trợ các thành phố trong việc triển khai ZEZ và LEZ. Hy vọng rằng, trong tương lai, các thành phố trên thế giới sẽ tiếp tục triển khai và hoàn thiện các chính sách này để mang lại môi trường sống tốt hơn cho người dân.
