Thành phố Hà Nội đang đối mặt với thách thức kép trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng. Với sự gia tăng đáng kể số lượng phương tiện giao thông, bao gồm 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, hạ tầng giao thông đô thị đang chịu áp lực lớn. Trong bối cảnh này, Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành ngày 12/7/2024, đã đề ra các biện pháp quyết liệt nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí, trong đó có kế hoạch hạn chế xe máy chạy xăng vào khu vực Vành đai 1.
Việc triển khai kế hoạch này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh gây tác động tiêu cực đến đời sống của người dân và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và tình trạng ùn tắc giao thông thông qua việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và khuyến khích sử dụng xe điện. Tuy nhiên, việc cấm xe máy ở Vành đai 1 cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt kinh tế và xã hội đối với người dân.
Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe sẽ dẫn đến tổng chi phí chuyển đổi ước tính lên đến 15.000 tỷ đồng. Điều này đặt ra câu hỏi về tính khả thi và tác động kinh tế đối với người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp.
Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang xe điện cũng mang lại cơ hội lớn cho các hãng xe trong nước. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không chuẩn bị kịp, nguy cơ các loại xe máy điện giá rẻ nhưng chất lượng kém từ nước ngoài tràn vào và chiếm lĩnh thị trường là hoàn toàn có thể xảy ra. Để tránh điều này, cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể như cung cấp tài chính ưu đãi cho người mua, ban hành tiêu chuẩn và quy trình kiểm định để đảm bảo an toàn cho người sử dụng, và khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay vì pin axit chì.
Ưu tiên tối đa nguồn lực cho giao thông công cộng là một giải pháp quan trọng để giảm thiểu tình trạng ùn tắc và ô nhiễm không khí. Hà Nội cần tăng số lượng xe buýt sạch, mở rộng hệ thống metro, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông và số hóa hệ thống vé. Quy hoạch của Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hoàn thành 410 km đường sắt đô thị và đến năm 2045 là 616 km. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự tăng tốc trong đầu tư và triển khai thay vì dàn trải và thiếu quyết liệt như hiện nay.
Chuyển đổi từ xe chạy xăng sang xe điện là xu thế tất yếu và phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và nâng cao chất lượng sống ở đô thị. Tuy nhiên, chính sách xanh không thể chỉ là chính sách hành chính áp đặt mà cần có lộ trình rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng và quan trọng nhất là không đẩy người dân – đặc biệt là nhóm yếu thế – vào thế bị động.
