Luật Thuế Giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/7 cùng với Nghị định 181 và Thông tư 69 hướng dẫn đã đánh dấu một chương mới trong ngành thuế: rõ ràng hơn, minh bạch hơn và thân thiện hơn. Tuy nhiên, việc tiếp cận và thụ hưởng các chính sách thuế mới vẫn còn là một thách thức đối với không ít người nộp thuế, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh cá thể và nhóm người dân chưa quen với công nghệ.
Chính sách thuế có thể được thiết kế tốt, nhưng nếu người dân không hiểu thì chính sách đó vẫn là khoảng cách. Tình trạng nhiều hộ kinh doanh chưa nắm rõ tiêu chí được miễn thuế GTGT, hoặc doanh nghiệp nhỏ chưa biết cách nộp hồ sơ hoàn thuế điện tử là điều đang diễn ra ở một số địa phương. Không ít chủ hộ kinh doanh vẫn hỏi lẫn nhau thay vì được hướng dẫn chính thức.
Bên cạnh đó, việc sử dụng nền tảng công nghệ để khai thuế, hoàn thuế hay tra cứu hồ sơ còn phụ thuộc vào kỹ năng số và hạ tầng thông tin. Những người lớn tuổi, hộ kinh doanh truyền thống, vùng xa thường gặp khó khăn khi tiếp cận các quy trình mới. Dù Cục Thuế đã tích cực triển khai các nền tảng số, nhưng ‘cánh tay nối dài’ tại cấp cơ sở vẫn cần được củng cố mạnh hơn.
Một điểm nghẽn khác đến từ phương thức truyền thông chính sách. Việc công bố văn bản pháp luật hay tổ chức tập huấn thường còn nặng về hình thức, thiếu sự đồng hành trực tiếp tại nơi người nộp thuế sinh sống hoặc làm việc. Nhiều cán bộ thuế địa phương vẫn bận rộn với nghiệp vụ chuyên môn, chưa thể đóng vai trò là ‘người hướng dẫn chính sách’ một cách chủ động, gần gũi.
Một số địa phương đã triển khai mô hình ‘thuế lưu động’ hoặc tổ công tác hỗ trợ hộ kinh doanh nhỏ tại các chợ truyền thống, khu vực ngoại ô, đây là mô hình cần được nhân rộng. Chính sách tốt phải đi kèm với ‘đội ngũ lan tỏa chính sách’ có chuyên môn và hiểu người dân. Hình ảnh một cán bộ thuế xuất hiện trong buổi sinh hoạt tổ dân phố, hướng dẫn bà con kê khai, hay tư vấn tại cửa hàng nhỏ, đó chính là niềm tin đang được xây dựng bằng sự hiện diện thật sự.
Bên cạnh đó, các hình thức truyền thông cần được đổi mới. Việc kết hợp giữa văn bản hướng dẫn chính thức và các video ngắn, infographic minh họa, hướng dẫn trực tuyến, sẽ giúp chính sách tiếp cận tốt hơn đến thế hệ người dùng trẻ và cả những người ít quen với ngôn ngữ pháp lý.
Chuyển đổi số trong ngành thuế đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong hoàn thuế điện tử, tích hợp dữ liệu và hóa đơn số. Tuy nhiên, khi người dân vẫn cần đến trực tiếp cơ quan thuế để hỏi những điều tưởng chừng có thể đọc được online, thì ta biết rằng vẫn còn điểm nghẽn. Đó là khoảng cách về khả năng tiếp cận thông tin và sự đồng cảm trong phục vụ.
Việc xây dựng đội ngũ hỗ trợ chính sách tại trung tâm hành chính công cấp xã, phường là một hướng đi đúng. Nhưng để hiệu quả hơn, cần gắn thêm mục tiêu ‘tư vấn chủ động’ thay vì chờ người dân hỏi. Mỗi lần người dân được hướng dẫn tận tình, dễ hiểu là một lần niềm tin với chính sách được củng cố.
Một đề xuất đáng cân nhắc là thiết lập các trạm hỗ trợ thuế lưu động định kỳ tại chợ, khu công nghiệp, cụm dân cư… để vừa tiếp nhận thông tin, vừa tuyên truyền chủ trương chính sách và hướng dẫn người dân thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định. Mô hình này giúp đưa chính sách đến gần hơn với đời sống, đồng thời tạo ra điểm chạm tích cực giữa cơ quan thuế và người nộp thuế.
Chính sách thuế minh bạch là điều kiện cần. Nhưng điều kiện đủ – là năng lực truyền đạt, kết nối và hỗ trợ từ đội ngũ thực thi. Người dân sẽ không thể đồng hành nếu họ không hiểu mình đang đồng hành vì điều gì.
Muốn đi nhanh, hãy ban hành chính sách tốt. Muốn đi xa, hãy cùng người dân bước trên chính con đường ấy. Đó là lúc ngành thuế không chỉ là nơi thu mà là nơi gieo dựng lòng tin.
