Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) trong nền kinh tế Việt Nam là không thể phủ nhận. Các DNNVV đóng góp khoảng 45% vào tổng sản phẩm nội địa (GDP) và tạo việc làm cho tới 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy các DNNVV chỉ có thể tiếp cận dưới 9% tài chính bền vững. Trong khi đó, tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ. Điều này cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa tiềm năng và thực tế tiếp cận tài chính của các DNNVV.
Nhận diện được vấn đề, các chuyên gia đã đề xuất xây dựng một khung chính sách toàn diện gồm 4 trụ cột quan trọng. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các DNNVV. Thứ hai, cải cách tài chính nhằm tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn vốn. Thứ ba, nâng cao năng lực cho các DNNVV để họ có thể đáp ứng các yêu cầu về tài chính bền vững. Cuối cùng, phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ các DNNVV trong việc tiếp cận các nguồn tài chính mới.
Một thách thức đáng kể mà các DNNVV đang đối mặt là sự hạn chế trong việc tiếp cận nguồn tài chính truyền thống cũng như tài chính bền vững. Thống kê cho thấy tỷ lệ DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống còn 28% vào năm 2023. Đặc biệt, tín dụng xanh chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng tại Việt Nam, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia trong khu vực.
Có ba rào cản chính được xác định là hạn chế sự tham gia của các DNNVV vào tài chính bền vững. Thứ nhất, nhiều DNNVV thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), điều này gây khó khăn cho họ trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn về tài chính bền vững. Thứ hai, sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương đã gây ra sự không rõ ràng và khó khăn cho các DNNVV. Thứ ba, tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của DNNVV cũng là một thách thức lớn.
Để vượt qua những rào cản này, nhiều giải pháp đã được đề xuất dựa trên kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam. Các giải pháp này bao gồm hoàn thiện khung pháp lý để hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững, cải cách khu vực tài chính để tăng cường cung cấp các sản phẩm tài chính phù hợp, nâng cao năng lực cho các DNNVV thông qua các chương trình đào tạo và hỗ trợ, và phát triển hạ tầng thị trường để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận các nguồn tài chính.
Việc triển khai đồng bộ các giải pháp này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy việc huy động tài chính bền vững cho các DNNVV, đồng thời tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh. Đây không chỉ là một chính sách tài chính mà còn là nền tảng chiến lược quan trọng để Việt Nam thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững.
Một số giải pháp cụ thể bao gồm tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) để tiếp cận các nguồn lực và chuyên môn trong lĩnh vực tài chính bền vững. Ngoài ra, Ngân hàng Thế giới (WB) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, trong việc phát triển các giải pháp tài chính bền vững.
